بازنشر از اردیبهشت ۱۳۹۴
یکی از خطاهای شناختی و موانع بزرگ بر سر یادگیری، خطای “تعمیم” است.
اگر می خواهیم در یادگیری مهارت بیشتری داشته باشیم باید بدانیم ذهن های تنبل برای آنکه بتوانند خودشان را راحت کنند، با مشاهده ی یک یا چند مورد تجربه ی شبیه به هم دست به تعمیم (عمومیت بخشی یا قاعده سازی) می زنند.
تعمیم و قاعده سازی کار کارشناسانه می طلبد و به اقتضای هر رشته و رسته ای متد خاص خودش را دارد.
اما ما بی آنکه به شیوه های کشف قواعد و امور تعمیم یافتنی فکر کنیم و یا تخصصی در این زمینه داشته باشیم به سرعت با استقراء بسیار ناقص و تنها با مشاهده یکی دو تجربه ی تایید گر، مساله را تعمیم می دهیم.
تعمیم موجب می شود ذهن چشمش را بروی مثال های نقض و شواهدی که مخالف مشاهدات سابق اش باشد ببندد و از یادگیری محروم شود.
تعمیم موجب می شود ذهن در مواجهه با مشاهدات جدید با موضعی از پیش تعیین شده روبرو شود و نه تنها پیام مشاهدات جدید را در نیابد بلکه به صورتی جهت دار و تحریف شده با آنها روبرو شود.
ذهن باید یاد بگیرد با مشاهده ی یکی دو نمونه ی مشابه به هم، آنها را سرجایش محفوظ نگه دارد و با چشمان کاملا باز مشاهدات جدید را بررسی کند.
برای بسیاری از ذهن ها اینکه مشاهدات شان را بدون تعمیم سر جایشان نگه دارند کار بسیار سخت و آزار دهنده ایست.
صد البته که یکی از توانایی های ذهن، قاعده سازی است اما اگر این ارزیابی شتابزده و بدون رعایت اصول متناسب با رشته ی مربوط باشد مانع بزرگی بر سر راه یادگیری خواهد ساخت.
باید بپذیریم در زندگی قواعد بسیار کم تعدادی وجود دارند که به صورت کارشناسانه کشف شده باشند.
باید تحمل کنیم که بسیاری از تجربیات و مشاهداتمان را بدون اینکه تحت یک قاعده کلی و یا تعمیم قرار بگیرند نگه داری کنیم.
یک ذهن چالاک و آماده برای یادگیری بسیار کارآمد تر از یک ذهن پر از تعمیم و قاعده است.
فعلا همین.
—–
بعد التحریر:
بسیاری از سایت های خبری-تحلیلی حتی معتبر برای جذب مخاطب بیشتر به انتشار تحقیقاتی دست می زنند که در مراحل اولیه هستند و تا تعمیم و قاعده سازی فاصله بسیاری دارند و مخاطبان بی آنکه به این مساله توجهی کنند صرفا به اعتماد اینکه این خبر و یا تحلیل در یک پایگاه نسبتا معتبر منتشر شده آن را در ذهنشان در رده ی قواعد و تعمیمات قرار می دهند.
هشدار: باید بدانیم در پایان بسیاری از تیتر های رسانه های حتی معتبر جای یک علامت سوال خالی است!
—-
بعد از بعد التحریر:
تعمیم از چند جهت مخرب است یکی از نظر روانشناسی فردی: انسان را دچار اختلال در تحلیل مسائل زندگی می کند و اضطراب و افسردگی را دامن می زند.
از نظر روانشناسی بین فردی: رابطه ی صمیمی و همدلانه و همراه با درک دو طرفه را تهدید می کند.
کسب و کار: فرصت تصمیم گیری های مفید را می گیرد و راه درس گرفتن از اشتباهات جزئی و موردی را می بندد.
علوم انسانی: به تولید شبه علم منتهی می شود که تنه به تنه ی خرافات می زند.
علوم دقیقه (ریاضیات، قیزیک و مهندسی): به طور شتابزده به تولید نظریه های غیر کارشناسانه منتهی می شود که عواقب منفی مستقیم بروی زندگی انسان ها خواهد داشت.